Ιστορία

Εισαγωγή .

Κάθε περιοχή στην χώρα μας ,μικρή η μεγάλη έχει και μιά ιστορία ,πόσο δε μάλλον στον νομό Αργολίδος όπου βρίσκονται σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι , πάνω σε αυτήν την σκιά από την λάμψη των Μυκηνών και της Επιδαύρου αναδύθηκαν δειλά οι Αλιείς.

.

Στην Επαρχία Ερμιονίδος η σημαντικότερη αρχαιολογική σκαπάνη έλαβε μέρος στην περιοχή του Πόρτο Χελίου στον χώρο όπου υπήρχαν μαρτυρίες για την αρχαία πόλη των Αλιέων.

Ξεκίνησαν στο τέλος τις δεκαετίας του 1950 ανακαλύπτοντας το νεκροταφείο της αρχαίας πόλης ,οι αρχαιολογικές ανασκαφές και οι ενδελεχείς έρευνες συνεχίστηκαν μέχρι το 1980 απο 3 αρχαιολογικές αποστολές ,αρκετά ευρήματα παρουσιάζονται στο αρχαιολογικό μουσείο του Ναυπλίου ,πράγμα που αξίζει να επισκεφτείτε .

.

Οι αρχαιολογικές αυτές ανασκαφές έφεραν στο φως αρχαία κτίσματα όπως την Ακρόπολη των Αλιέων,λιμενικά έργα και κτίσματα ,δυστυχώς δεν υπήρχαν πολλές αναφορές για τους Αλιείς ,παρά μόνο κάποιες επιθεματικές πλάκες στο ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο ,και κάποιες σκόρπιες αναφορές από περιηγητές της εποχής,μια από αυτές ήταν και του Παυσανία που απλά αναφέρει για την πόλη “Αλίκη” που ήταν ερημωμένη .

.

Δεν βρήκαν την Αγορά και το Θέατρο όπως είκαζαν οι αρχαιολόγοι ,πίστευαν ότι θα έβρισκαν πολλά και ποιο εντυπωσιακά ευρήματα ,πράγμα όμως που δεν επιτευχθεί .

Οι Αλιείς κράτησαν ένα κομμάτι από την ζωή τους μυστικό που χάθηκε μαζί με την πόλη αυτή , πιθανότατα από σεισμό άλλοι αναφέρουν την παρακμή , ποιος ξέρει ;

Ξέρουμε ακόμα ότι εμπλέκεται σαν σύμμαχος στον πελοποννησιακό πόλεμο πότε από την μία και πότε από την άλλη πλευρά των τότε υπερδυνάμεων (Σπάρτης -Αθήνας ) προσπαθώντας να κερδίσουν την επιβίωσή τους ,ενώ είχαν εργαστήρια επεξεργασίας πορφύρας και λαδιού .και στα νομίσματά τους είχαν σύμβολο τον φοίνικα .

.

Πέρα από τά ευρήματα , και τις επίσημες μελέτες για αυτήν την Πόλη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρχαν οι άνθρωποι που την αποτελούσαν ,και αυτοί έζησαν στον τόπο αυτό πρίν 2500 χρόνια περίπου ,έβλεπαν την ίδια θάλασσα άλλες φορές σαν πηγή της ύπαρξής τους και άλλες σαν απειλή για την καταστροφή που θα ερχόταν .

1.Αρχαίοι Αλιείς

Απέναντι σχεδόν από το χωριό του Πόρτο Χελίου βρίσκεται ο αρχαίος οικισμός που είναι σε ένα μέρος του καταποντισμένος

Ή περιοχή αύτή κατοικήθηκε από την Πρωτοελλαδική περίοδο (3000/ 2800 – 2000 /1800 π.χ), στην οποία ανήκει ο πρώτος οικισμός, Στη νότια πλευρά του κόλπου. με ορισμένες διακοπές, η κατοίκηση φτάνει μέχρι τα βυζαντινά χρόνια – με μόνη μαρτυρία για  την εποχή αύτή μερικά όστρακα, ο Ηρόδοτος διηγείται ότι η κώμη πήρε το όνομα Αλιείς από την ενασχόληση των κατοίκων της, Τιρύνθιων, πού ήσαν ψαράδες: το 465 π.χ. οι Τιρύνθιοι εκδιώχθηκαν από την πόλη τους από τούς Άργείους, τότε οι ‘Ερμιονεις τους παραχώρησαν την κώμη, έτσι, τα νομίσματα πού έκοψαν οι Αλιείς, τον 5ο αί., φέρουν την επιγραφή «Γιρυνθίων».

.

Στο Πόρτο-Χέλι όμως, ο πρώτος οικισμός ανήκει στην Πρωτοελλαδική περίοδο .

από το 1962, η Αμερικάνικη Αρχαιολογική Σχολή άρχισε υποβρύχιες έρευνες. στην περιοχή αύτή η επιφάνεια της θάλασσας έχει ανέβει από την αρχαιότητα κατά 2μ. καλύπτοντας την ακτή σε βάθος 50 περίπου μέτρων .

.

οι Αλιείς, ασχολούνταν με το ψάρεμα, την καλλιέργεια και τη  συλλογή κοχυλιών πορφύρας από τα όποία έβγαζαν το τόσο περιζήτητο κόκκινο χρώμα.

‘Έτσι ήταν ονομαστή η «έρμιονική πορφύρα». Επίσης είναι πιθανό να μάζευαν και αλάτι από την κοντινή λίμνη, με το αλμυρό νερό, τη Βερβερόντα, στην όποία βρίσκονταν αλυκές. οι θεότητες πού λάτρευαν οι άνθρωποι αυτοί ήταν κυρίως γυναικείες: Μία γυναικεία  – πολεμική θεότητα και σε ένα Ιερό έξω από το τείχος, στο λόφο Ν.Δ. της Ακρόπολης, τη  θεά Δήμητρα.

.

Οι Αλιείς ήταν πόλη οχυρή, ένα τείχος περιέβαλλε την πόλη , σε διάφορα σημεία δε έχουν βρεθεί λείψανα στρατώνων. το λιμάνι είχε και αυτό την οχύρωση του: το όριζαν δύο πύργοι με κυκλική κάτοψη. το άνοιγμα ανάμεσα στους πύργους μπορούσε να φραχθεί με ένα δοκάρι. τα λιμενικά έργα ήταν σημαντικά. Σε ένα σημείο πιστεύεται πώς υπήρχε ναύσταθμος (είκ 1,5). το μήκος της προκυμαίας έφτανε τα 160 μέτρα

. Σήμερα. οι λιμενικές εγκαταστάσεις βρίσκονται καταποντισμένες.

.

.Ο λιμένας των Αλιέων βρισκόταν βόρεια της ακροπόλεως εντός του όρμου του σημερινού Πορτοχελίου .

Δύο κυκλικοί πύργοι, διαμέτρου 9.2μ., του τείχους της πόλεως όριζαν την είσοδό του. Οι ερευνητές εντόπισαν τα θεμέλια τους σε βάθος ~2μ.

Από βόρεια ο λιμένας οριζόταν από μεγάλος μώλο, μήκους ~100μ., επί του οποίου έβαινε το τείχος της πόλης, το οποίο κατέληγε σε κυκλικό πύργο στο ακρομώλιο. Στην εσωτερική πλευρά του τείχους υπήρχε αποβάθρα, πλάτους 3μ., παρακολουθούμενη σε απόσταση ~90μ. από τον πύργο προς ανατολικά.

Μια δεύτερη κατασκευή που ερμηνεύθηκε από τους μελετητές ως αποβάθρα εντοπίζεται μετά το νότιο πύργο προς τα βόρεια .

Η κατασκευή αυτή περιορίζει το άνοιγμα μεταξύ των πύργων από 20 σε 9 μέτρα.

Το μέγεθος της λιμενολεκάνης δεν έχει προσδιοριστεί, θα μπορούσε όμως με βάση τα αρχαιολογικά στοιχεία να υπολογιστεί στα ~4000μ.

Στην περιοχή του ακρομωλίου εγκοπές σε κάποιους λίθους ερμηνεύθηκαν από τους ανασκαφείς ως τμήματα του συστήματος απομόνωσης του λιμένα με ξύλινη δοκό

Έκτός όμως από τα λιμενικά έργα, στο βυθό της θάλασσας βρίσκονται και κατοικίες πού χαρακτηρίζονται από τα μικρά τους δωμάτια, οι όποίες ήταν χτισμένες στην ακτή κατά μήκος του τείχους , ένα λουτρό έξω από την πύλη, Στη Β.Α. πλευρά της , τάφοι της γεωμετρικής περιόδου και μία πηγή με γλυκό νερό, πού συνεχίζει να χύνεται ατή θάλασσα.

Έκτός από την πηγή αύτή, ο οικισμός έπαιρνε νερό και από πηγάδια πού αποκαλύφθηκαν σε μια δοκιμαστική έρευνα στον ΒΑ τομέα.

.

———————————————————————————————————-

Νεότερα χρόνια

Το Πόρτο Χέλι ή το “Porto Bizato” ή Eel Harbor οπως το αναφέρουν οι Ιταλοί τον 18 αιώνα ήταν ένας ασφαλής Λιμένας που εχρησιμοποιήτο από τους Κρανιδιώτες ναυτικούς και τους ναυτικούς τής Ερμιόνης (Καστρί), όπως και από ξένους ναυτικούς.

Στους Ναυτικούς χάρτες της εποχής αναφερόταν σαν ασφαλής λιμένας όπως και ο κόλπος της Βερβερόντας ( the secure harbor of Varvaronda ).

Μάλιστα ήταν καταχωρημένο σε ενετικούς χάρτες μέσα στα 6 λιμάνια της Πελοποννήσου το 1692.( Principal Harbor )

σε ένα άλλο κείμενο αναφέρεται σαν :

“…Κτισμένο προ του 1790 είς ενα χερσαίο νησί είς την άκρην της Επαρχίας Ερμιονίδος ,το Πόρτο χέλι ,το Porto Bizato κατά τους ξένους ,χρόνια απομωνομένο με την θάλασσα μοναδική διέξοδο, αφού από τη στερηά ήτο αδύνατος η προσπελασίς του έχει το ελκυστικόν στοιχείον του τόπου το όποιον θυμίζει τα μακρυνά πόρτα των ταξιδιωτικών συγγραφέων …“

Ενώ παρακάτω αναφέρει

“ …Μικρός οικισμός κατ’αρχάς ,με ολίγα χαμηλόσπιτα , ιδιοκτησίας καπεταναίων του Κρανιδίου ,όπου απεθήκευον εμπορεύματα και ναυτικά είδη ,σκοινιά ,πανιά κουπιά ιστιοφόρων των .

Και το μόνο κτίριο που εδέσποζε του όλου οικισμού ήσαν τα λεγόμενα καταστήματα ενα επιμηκές διόροφον κτίριον , το οποίο ανηγέρθη υπο του Καπετάν Νικόλαου Λαζάρου κατά το 1860 περίπου δια να εγκατασταθεί και το τελωνείον ,μετατεθέντα από την Κοιλάδα , η οποία εχρησιμοποιείτο τότε ώς ο κύριος λιμήν του Κρανιδίου… “

Ενώ μία ακόμη πολύ γλαφυρή περιγραφή για το Πόρτο Χέλι :

“Ο κόλπος του Πόρτο χελίου σε ελλειψοειδές σχήμα ,που καμπυλώνεται σε μικρούς κολπίσκους με βάθος εις την εισοδό του 14-16 οργιές ,είναι ο περισσότερος ασφαλισμένος από όλους τους λιμένας της Αργολίδος ,και μοιάζει σαν κολυμβήθρα στεφανωμένη με πευκόφυτους λοφίσκους ,λόγω δε του μοναδικού εν Ελλάδι κατοπτρισμού του ωνομάσθη Laco de como . “

Στις Αρχές του 20 αιώνα οι κάτοικοι ασχολιόντουσαν  με την γεωργία (καλλιέργεια ελιάς,αμπέλια ,βαμβακοκαλλιέργειες ,) και αλιεία .

Τα καραβια προσέγγιζαν τον κόλπο του πόρτο Χέλιου στην αρχή ιστιοφόρα και μετά ατμόπλοια όπου και προμηθευόντουσαν καύσιμη ύλη από τις πευκόφυτες περιοχές ,σιγά σιγά χρησιμοποιούσαν περισσότερο το λιμάνι της Ερμιόνης λόγω και της μικρότερης απόστασης που έπρεπε να διανύσουν .

Αρκετοί κάτοικοι προήλθαν και από την απέναντι ακτή της Πελοποννήσου (Τσακωνια κ.α χωριά της ανατολικής Πελοποννήσου ).

Η γεωργία σχεδόν εγκαταλείφθηκε λόγω και της φτωχής ποιότητας του νερού (υφάλμυρο ) και της υπεράντλησης ,ενώ η Αλιεία έπαιζε σημαντικό ρόλο στην οικονομική κατάσταση των κατοίκων … ”Μάρτιον και Αύγουστον έφευγαν οι ψαράδες για τέσσερας μήνας είς Κυκλάδες .γλεντια αποχαιρετισμού ,αγιασμός εις στα σκάφη ,και γλεντοκόπια επί τή ευκαιρία .το ίδιο και στον γυρισμό”.